הטמעת מודל להוראת מיומנויות חברתיות רגשיות (SEL) בשיעורי חינוך גופני לילדים בכיתות ד'-ו' בישראל

הטמעת מודל להוראת מיומנויות חברתיות רגשיות (SEL) בשיעורי חינוך גופני לילדים בכיתות ד'-ו' בישראל

מחמוד סינדיאני, הדס ברודי-שרודר, אילת דונסקי

במערכת החינוך המערבית מייחסים חשיבות מכרעת להקניית בקיאות אקדמית במקצועות הליבה בקרב תלמידים  תוך פיתוח כישוריהם החברתיים והרגשיים. כישורים אלו כוללים את היכולת לשתף פעולה עם אנשים מרקע מגוון, להפגין התנהגות בריאה, אחראית ומכבדת. לנוכח ההתקדמות המהירה בטכנולוגיה ובשינויים התרבותיים והחברתיים של המאה ה-21, הפך טיפוח מיומנויות חברתיות־רגשיות (להלן: SEL) לחלק בלתי נפרד מהחינוך המודרני. שיעורי חינוך גופני (להלן: חינ"ג) מהווים הזדמנות אידיאלית להטמעה מכוונת של למידת SEL, ולעיתים קרובות הם כוללים פעילויות המטפחות קשרים חברתיים, במיוחד באמצעות משחקים קבוצתיים. ככל שהתלמידים חווים הישגים אישיים וקולקטיביים במסגרות אלו, הצמיחה האישית שלהם משתלבת בתהליכים חברתיים. למרבה הצער, מערכת החינוך והמורים אינם מצליחים לתת מענה הולם להיבט זה. על ידי מבנה אפקטיבי של שיעורי חינ"ג ניתן לטפח מיומנויות המדגישות אחריות אישית וחברתית, כגון ספורטיביות, שיתוף פעולה, דינמיקה קבוצתית ומנהיגות. מתוך הכרה במשמעות של רכישת מיומנויות SEL ובהתאמה של שיעורי חינ"ג כפלטפורמה, מטרת המחקר הנוכחי הייתה לבחון את ההיתכנות של הטמעת מודל להוראת SEL בשיעורי חינ"ג בבתי ספר במספר ערים בישראל. עוד ביקש המחקר לבחון כיצד המורים מתייחסים לשילוב של מיומנויות רגשיות חברתיות בתוכנית הלימודים. במחקר השתתפו 260 תלמידים מכיתות ד' עד ו', כאשר קבוצת הניסוי התנסתה בתוכנית היישום SEL בשלוש כיתות בית ספר יסודי בשיעורים בני 45 דקות, בעוד שקבוצת הביקורת השתתפה בשיעורים רגילים. לבחינת ההיתכנות של הטמעת מודל ה- SELבשיעורי חינ"ג בכיתות בית ספר יסודי התקיים מחקר עם מתודולוגיות מעורבות. בחלק הכמותי נערכו שלוש תצפיות בידי החוקרים בשלושה שיעורי חינ"ג בקבוצת הניסוי ובשיעור אחד בקבוצת הביקורת להערכת השלב ההתפתחותי של התלמידים במיומנויות SEL. בחלק האיכותני התקיימו ראיונות עומק חצי-מובנים עם שלושת המורים לחינ"ג לצורך הבנת תפיסתם את היתכנות שילוב מיומנויות SEL בשיעורים. ממצאי המחקר מצביעים על שיפורים מובהקים בשלושת הגורמים שנבדקו: חברתי - עבודת צוות; רגשי - מודעות עצמית; וחשיבה יצירתית קוגניטיבית גנרית. מתוך הראיונות עם המורים עלה כי מיומנויות רפלקטיביות משופרות נראו הן בקבוצת הניסוי והן בקרב המורים. להטמעת מודל להוראת SEL בשיעורי חינ"ג בבתי ספר הייתה השפעה חיובית על תלמידים שאינם נהנים בדרך כלל מספורט. התוכנית חשפה גם חשיבה יצירתית חדשנית בקרב תלמידים. ממצאי המחקר מצביעים על כך שניתן להטמיע בהצלחה מודל להוראת SEL בשיעורי חינ"ג לתלמידים בבית ספר יסודי כדי לשפר את כישורי ה-SEL שלהם.

תארנים: מיומנויות חברתיות-רגשיות, חינוך גופני, עבודת צוות, מודעות עצמית, חשיבה יצירתית, תהליך רפלקטיבי.

Social-Emotional learning during physical education classes: A feasibility study

M. Sindiani, H. Brodie Schroeder, A. Dunsky

 Social and emotional learning (SEL) is considered a key component in today's learning processes. This study examined the feasibility of including SEL in physical education classes in schools in two cities in Israel. A total of 260 elementary school students, grades 4–6, took part in the study. Thay were divided into two groups: 1. the experimental group and underwent SEL training during three 45-minute physical education classes, and 2. the control group which participated in one regular physical education class. The researchers conducted observations in all classes, as well as semi-structured interviews with three physical education teachers. The findings indicate significant changes in three SEL factors: teamwork, self-awareness, and creative thinking. Improvements in reflective skills were also seen, in both the experimental group and their teachers. Additionally, the SEL physical education program was found to have a positive effect on students who do not usually enjoy sports. In conclusion, the study demonstrates that SEL training can be successfully implemented in physical education classes for young students, as a possible tool for enhancing SEL skills.

Descriptors: social-emotional learning, teamwork, self-awareness, creative thinking, reflection, physical education.

تطبيق نموذج لدمج المهارات الاجتماعية العاطفية (SEL) في تدريس التربية البدنية لطلبة الصفوف الرابع حتى السادس في إسرائيل

محمود سندياني، هدس برودي-شرودر، ايليت دونسكي

في نظام التعليم الغربي، هناك أهمية بالغة لرفع كفاءة الطلاب الأكاديمية في المواد الأساسية مع تطوير مهاراتهم الاجتماعية والعاطفية.  وتشمل هذه المهارات القدرة على التعاون مع أشخاص من خلفيات متنوعة، وإظهار سلوكيات صحية وكذلك سلوكيات تتميز بالمسؤولية والاحترام. وبالنظر إلى التقدم التكنولوجي السريع، والتغيرات الثقافية والاجتماعية في القرن الحادي والعشرين، أصبحت تنمية المهارات الاجتماعية والعاطفية (SEL) جزءًا لا يتجزأ من التربية الحديثة. تعد دروس التربية البدنية (PE) فرصة مثالية لدمج التعليم الاجتماعي والعاطفي (SEL) بشكل مقصود، وغالبًا ما تتضمن هذه الدروس أنشطة تعزز العلاقات الاجتماعية، خاصة في الألعاب الجماعية. وكلما حقق الطلاب إنجازات شخصية وجماعية، فإن تطورهم الشخصي يندمج في العمليات الاجتماعية، ولسوء الحظ، فإن نظام التعليم والمعلمين لا يستطيعون تلبية المتطلبات لهذا الجانب بشكل كافي، ومن خلال بناء دروس التربية البدنية بشكل فعال يمكن تنمية المهارات التي تركز على المسؤولية الشخصية والاجتماعية، مثل الروح الرياضية، والتعاون والديناميكية الجماعية والقيادة. وإدراكًا لأهمية اكتساب مهارات التعلم الاجتماعي والعاطفي (SEL) والاعتراف بمدى ملاءمة دروس التربية البدنية واعتبارها منصة لتعليم هذه المهارات، كان الغرض من هذا البحث هو دراسة جدوى تنفيذ نموذج لتدريس التعلم الاجتماعي والعاطفي (SEL) في دروس التربية البدنية للمدارس في عدة مدن في إسرائيل. وكذلك فحص اتجاهات المعلمين نحو دمج المهارات العاطفية الاجتماعية في المنهج الدراسي. شارك في البحث (260) من طلبة من الصفوف الرابع إلى السادس، حيث تلقت المجموعة التجريبية برنامج تنفيذ (SEL) في ثلاث فصول دراسية ابتدائية مدة كل منها (45) دقيقة، بينما شاركت المجموعة الضابطة في الفصول العادية. لفحص برمجة تنفيذ نموذج (SEL) في فصول المرحلة الابتدائية في المدارس الابتدائية، أجريت دراسة بمنهجيات مختلطة، ففي الجزء الكمي، أجرى الباحثون ثلاث مشاهدات في ثلاث فصول من المرحلة الابتدائية في المجموعة التجريبية ودرس واحد في المجموعة الضابطة لتقييم مرحلة تطور الطلاب في مهارات التعلم الاجتماعي والعاطفي (SEL). في الجزء النوعي، تم إجراء مقابلات شبه منظمة معمقة مع معلمي المدارس الابتدائية الثلاثة - لغرض فهم تصورهم حول جدوى دمج مهارات التعلم الاجتماعي والعاطفي (SEL) في الدروس، وتشير نتائج البحث إلى تحسن كبير في العوامل الثلاثة التي تم اختبارها: الاجتماعية - العمل الجماعي، العاطفي - الوعي الذاتي والتفكير الإبداعي - المعرفي العام من المقابلات مع المعلمين، ظهر أن تحسين المهارات التأملية شوهد في كل من المجموعة التجريبية ومعلميهم. كان للفصول المدرسية في المدارس تأثير إيجابي على الطلاب الذين لا يستمتعون بالرياضة عادة. كما كشف البرنامج عن التفكير الإبداعي الابتكاري لدى الطلاب. تشير نتائج الدراسة إلى أنه من الممكن تنفيذ نموذج تدريس (SEL) بنجاح في فصول المدارس الابتدائية للطلاب من أجل تحسين مهارات (SEL) لديهم.  

كلمات مفتاحية: المهارات الاجتماعية العاطفية، التربية البدنية، العمل الجماعي، الوعي الذاتي، التفكير الإبداعي، العملية التأملية.